پیاده روی اربعین

پیاده روی اربعین

راهپیمایی اربعین یکی از مرسوم ترین آیین های شیعی به شمار می رود؛ که با هدف زیارت اربعین به مقصد کربلا انجام می پذیرد. همانطور که می دانیم تاریخ اربعین حسینی برابر با 20 صفر می باشد. همه ساله افراد زیادی از نقاط مختلف جهان به سمت کشور عراق سفر می کنند تا در پیاده روی اربعین شرکت کنند و خود را به کربلا و مرقد مطهر امام حسین علیه السلام برسانند.

موکب اربعین چیست؟

در مسیر راهمپیمایی اربعین، از هر نقطه ای، یک سری جایگاه مخصوص برای پذیرایی و استراحت زائران وجود دارد؛ که به آن موکب گفته می شود. موب ها نه تنها برای ارائه بهترین خوردنی ها و آشامیدنی ها، بلکه برای فراهم آورن مکان هایی امن و ارحت برای استراحت زائران نیز برپا می گردند.

در این میان برخی از موکب ها به ارائه خدماتی جهت رفاه حال مسافران کربلا می پردازند. به عنوان مثال افرادی هستند که در برخی موکب ها به تعمییر لباس زائران مشغول هستند. به عبارت دیگر اگر لباس و یا کفش زائر کربلا نیاز به تعمییر و یا دوخت و دوزی داشته باشد؛ همیشه افرادی هستند تا به این موضوع رسیدگی کنند. پس می بینیم که هرکس به طریقی برای خدمت به زائران در موکب اربعین تلاش می نماید.

در حاشیه رود فرات نیز گروهی از عشایر عراقی، چادر های بزرگی برپا می نمایند که به آن موکب و یا مضیف گفته می شود. زائران نیز می توانند برای پذیرایی و استراحت در آن موکب ها توقف نمایند.

لازم به ذکر است که ارائه این خدمات توسط اجتماعات مذهبی عراق به صورت رایگان می باشد و مدیریت آن ها نیز به صورت مستقل و با تلاش های مردمی انجام می پذیرد و کاملا مستقل از دولت می باشد.

محدودیت های پیاده روی اربعین در زمان صدام حسین

زمانی که صدام حسین در کشور عراق حکومت می کرد؛ این مراسم همواره با محدودیت هایی مواجه بود. در اواخر قرن 14 قمری حزب بعث عراق با این مراسم مخالف نمود و در برخی اوقات نیز با اغفرادی که در این راهپیمایی شرکت می کردند؛ با خشونت برخورد می شد. همین موضوع موجب شد تا در آن سال ها رونق پیاده روی اربعین بسیار کم شود. در این میان آیت الله سید محمد سدر دو یک دوره، پیاده روی اربعین را واجب اعلام نموئ؛ که  رونق و شکوه این مراسم پاربرجا بای بماند.

انتفاضه اربعین

در سال 1397 هجری قمری که مصادف با 1355 هجری شمسی می باشد؛ حزب بعث عراق کلیه مراسم های مذهبی اعم از برپایی موکب و هرگونه اقدام برای برپایی تشکل های پیاده روی اربعین را ممنوع اعلام نمود. اما علی رغم این ممنوعیت ها در تارخ 15 صفر همان سال، مردم نجف برای برپایی راهپیمایی اربعین و زیارت کربلا آماده شدند و به سمت حرم امام حسین (ع) و حضرت اباالفضل العباس (ع) به راه افتادند. در مقابل، این حرکت با مقاومت و خشونت شدید حکومت صدام حسین مواجه شد و نتیجه آن کشته و زخمی شدن گروهی از شیعیان و همچنین زندانی شدن برخی دیگر شد.

در این انتفاضه برخی از علما و بزرگان دینی همچون سید محمد باقر حکیم به حبس ابد محکوم شدند و برای برخی دیگر همچون علامه عسکری و سید محمد حسین فضل الله حکم اعدام غیابی صادر شد.

پس از سقوط حزب بعث در سال 2003 میلادی در کشور عراق، مراسم پیاده روی اربعین مجدد از سر گرفته شد و همه ساله تعداد زیادی از شیعیان به ویژه شیعیان ایران و همچنین از کشور های دیگر در این مراسم شرکت می نمایند. البته علاوه بر شیعیان، هموراه  گروهی از مسیحیان، مسلمانان اهل سنت، و دیگر مذاهب نیز در پیاده روی اربعین حضور دارند.

مراسم راهپیمایی اربعین، بزرگترین رویداد مذهبی جهان

در سال های اول پس از سقوط حزب بعث عراق که پیاده روی اربعین دوباره از سر گرفته شد؛ تعداد زائران کربلا در این راهپیمایی در حدود 2 تا 3 هزار نفر بیشتر نبود اما پس از چندی بر تعداد آن ها افزوده گشت به طوری که در سال های اخیر همواره تعداد زیادی از افراد از سرتاسر کشور های مختلف در این راهپینایی شرکت می نمایند. به طوریکه بر طبق آمار های اعلام شده، تعداد افراد حاضر در پیاده روی اربعین را چیزی در حدود 12 تا 20 میلیون نفر بیان کرده اند. همانطور که چیش تر نیز بیان کردیم این تعداد از زائر کربلا تنها از میان مسلمانان شیعه نمی باشند؛ بلکه بسیاری از گروه های اهل سنت، یزدان ها، مسیحیان و دیگر ادیان و … می باشند. به این ترتیب است که از مراسم راهپیمایی اربعین به عنوان بزرگترین و با شکوه ترین گردهمایی مذهبی جهان یاد می کنند.

تولیت آستانه حضرت عباس (ع) در یکی از اطلاعیه ای منتشر شده در سال 1395 هجری شمسی (2016 میلادی)، تعداد زائران کربلا را در دو هفته منتهی به روز اربعین ( از هفتم تا بیستم صفر ) در حدود بیش از 11 میلیون ورود به کربلا برآورد کرده است

همچنین در سال 1397 هجری شمسی (2018 میلادی)، تولیت آستانه امام حسین (ع)، در بیانه ای ورود 11 میلیون و 850 هزار نفر را به دروازه های اصلی کربلا در 10 روز منتهی به اربعین ( از دهم تا بیستم ماه صفر ) تایید نموده است. البته کسانی هم هستند که از کوچه های فرعی وارد کربلا می شوند و یا به محدوده سه کیلیومتری از حرم وارد نمی شوند که در این آمار محاسبه نشده بودند.

در رابطه با تعداد زائران کربلا در روز اربعین و همچنین تعداد افراد حاضر در پیاده روی اربعین آمار ها و گزارشات دیگری در سایت های خبری معتبر موجود می باشد؛ که برخی از آن ها تعداد زائران را 15 میلیون تا 20 میلیون در سال های اخیر گزارش کرده اند.

بر اساس آماری که از سوی وزارت کشور عراق منتشر شده است؛ در سال  1392 شمسی حدود 1 میلیون و 300 هزار نفر از زائران را افراد غیر بومی و خارجی تشکیل داده ان که از کشور های دیگر به عراق آمده بودند تا در پیاده روی اربعین شرکت نمایند. بر طبق همین آمار در سال 1392 هجری شمسی این تعداد به بیشتر از 1 میلیون و 800 هزار نفر نیز رسیده است.

تاریخچه ای کوتاه در باب زیارت اربعین

بنا بر گفته گروهی از اسلام شناسان و پژوهشگران دینی، راهپیمایی به سمت کربلا در روز اربعین در زمان های دور حتی از زمان حکومت بنی امیه و بنی عباس نیز مرسوم بوده است. و شیعیان در زمان امامان معصوم (ع) نیز بر این رسم پایبند بوده اند.

سید محمد علی قاضی طباطبایی نیز در یکی از کتاب های خود تحت عنوان تحقیق درباره اول اربعین سیدالشهداء نیز ابنطور بیان کرده است که زیارت شهید کربلا در روز اربعین از سنت ها و رفتار مدوام مسلمانان شیعه در زمان ائمه بوده است.

البته روایت هایی نیز وجود دارد که در زمان شیخ انصاری این سنت به جا آورده نمی شد و به فراموشی سپرده شده بود. اما پس از چندی دوباره به همت محدث نوری احیا گشت.

در کتاب ادب لطف نیز چنین آمده است که، اجتماع مردم در پیاده روی اربعین همچون احتماع و گردهمایی مسلمانان جهان در مکه می باشد که هیدت های عزادای متععدی در آن برپا می گردد و هر یک به زبان های خاص خود اعم از ترکی، عربی، فارسی، اردو و … عزاداری و مرثیه خوانی می نمایند.

تاکید بر زیارت اربعین

از امام حسن عسگری (ع) نقل شده است که؛ نشان مومن 5 چیز است:

• خواندن نماز واجب ( 17 رکعت نماز یومیه واجب ) و نماز مستحب ( نماز نافله روزانه مستحبی در هر روز و شب )
• زیارت اربعین
• انگشتر بر ردست راست کردن
• بر خاک نهادن پیشانی در سجده
• بلند ادا کردن عبارت ” بسم الله الرحمن الرحیم “

(برگرفته از تهذیب الاحکام، شیخ طوسی، 1407 ق، ج6 ، ص52 )

بر اساس این حدیث از امام حسن عسکری (ع)، زیارت اربعین یکی از نشانه های مومن می باشد. به همین دلیل بسیاری از علما و بزرگان دینی این حدیث را دلیل بزگداشت اربعین می دانند.

از امام صادق نیز زیارت نامه ای مخصوص روز اربعین نقل شده است؛ که شیخ عباس قمی این زیارت نامه را در باب سوم مفاتیح الجنان تحت عنوان زیارت اربعین بعد از زیارت عاشورای غیر معروفه آورده است.

مسافت پیاده روی اربعین

افراد بومی عراق یا همان زائران عراقی در هر شهری که سکونت دارند؛ از همان شهر به سمت کربلا حرکت می کنند. اما زائران غیر بومی به ویژه زائران ایرانی کربلا، مسیر نجف تا کربلا را برای شرکت در این راهپیمایی بر می گزینند.

فاصله بین نجف تا کربلا حدود 80 کیلومتر می باشد که 1452 ستون در مسیر نجف به کربلا وجود دارد و فاصله هر ستون از ستون دیگر نیز 50 متر می باشد. یعنی هر 20 ستون حدود یک کیلومتر است.

جهت پیاده روی کل این مسیر و پیمودن راه تا کربلا زمانی در حدود 20 تا 2 ساعت لازم است. به عبارت دیگر به طور متوسط روزی 7 تا 8 ساعت پیاده روی انجام می شود تا زائران به کربلا برسند. به این ترتیب زمان تخمین زده شده برای سفر پیاده 2 تا 3 روز می باشد. بهترین زمان برای شروع صفر 16 صفر می باشد که بر طبق آمار ها گزارشات انتظار می رود که این سفر در تاریخ 18 صفر پایان یابد.

آداب پیاده روی اربعین

در عراق مراسم راهپیمایی اربعین با آداب و رسم های خاصی اجرا می گردد. مواردی از قبیل هوسه خوانی و پذیرایی از زائران که توسط عشایر و روستاییان حاشیه رود فرات انجام می پذیرد؛ از نمونه های این رسوم به شمار می رود.

هوسه خوانی یکی از مراسم های مردم عراق می باشد که در مسیر سفر به کربلا در روز اربعین انجام می گیرد. هوسه، نام قصاید مخصوص قبایل عربی در جنوب عراق می باشد که در این اشعار با اشاره به قهرمانی ها و شجاعت های حماسی، عزم مردان جهت انجام کارهای سخت و بزرگ را برمی انگیزاند. پس از خواندن این اشعار، حاضران در جمع یک یا چند بیت را تکرار و به همین ترتیب این حلقه تا انتها تکرار می گردد.

به طور کلی مراسم عزاداری از حدود 15 صفر یعنی 5 روز مانده به اربعین آغاز می گردد. در این زمان کاروان شبیه خوانی و تعزیه وارد کربلا می شوند و پس از آن دسته های سینه زنی و هم چنین دسته زنجیر زنی وارد حرم می شوند. مراسم اصلی گروه های عزاداری در روز اربعین مصادف با بیستم صفر هجری قمری، دو ساعت گذشته از ظهر شروع می شود.

به این ترتیب که دسته ها در نزدیک ورودی حرم ابا عبدالله (ع) می ایتند و با مرثیه خوانی در حالیکه سینه می زنند؛ وارد حرم می شوند. در نهایت نیز به نشانه سلام دست ها را بالا می برند.